Co to jest pieniądz fiducjarny?
„Fiducjarny” – znaczenie słowa.
Etymologia przymiotnika „fiducjarny” odsyła nas do języka łacińskiego. Rzeczownik „fides” tłumaczy się jako „wiara”, „zaufanie”, „obietnica”, „zobowiązanie”. Można powiedzieć, że pieniądz fiducjarny opiera się „na wierze”.
Użytkownik takiej waluty ufa, że jej eminent (najczęściej państwo) gwarantuje wartość i stabilność tego pieniądza w oparciu o kondycję gospodarczą. W tej umownej gwarancji eminent zobowiązuje się do dbałości o podlegającą mu ekonomię, aby użytkownik pieniądza fiducjarnego miał poczucie stabilizacji i pewności.
Ewolucja form płatności.
Zanim powstały pieniądze ludzkość do nabywania i zbywania dóbr wykorzystywała barter czyli formę transakcji opartą o wymianę towarów. Z czasem dostrzeżono jej mankamenty m. in. konieczność natychmiastowej wymiany dóbr. Coraz bardziej powszechną stało używanie tak zwanych płacideł. Z reguły były nimi towary deficytowe i bardziej uniwersalne w wykorzystaniu np. sól, egzotyczne przyprawy, broń.
W większości cywilizacji najbardziej popularnym płacidłem były metale szlachetne co w konsekwencji doprowadziło pojawienia się w gospodarce pieniądza kruszcowego, bitego najczęściej ze złota lub srebra.
Kolejnym etapem w ewolucji form płatności był pieniądz towarowy. Opierał się na certyfikacie (papier wartościowy) lub banknocie, które były wymienialne na srebro lub złoto. Jego wartość była gwarantowana rezerwami cennego kruszcu, które znajdowały się w skarbcu państwowym lub innym, równie bezpiecznym miejscu.
Geneza pieniądza fiducjarnego.
Kolejna zmiana w ewolucji form płatności, można powiedzieć, że rewolucyjna, nastąpiła w roku 1971 roku. Prezydent USA Richard Nixon postanowił, że jego kraj rezygnuje z wymiany dolara na złoto. W konsekwencji (waluta amerykańska była wówczas najsilniejszym pieniądzem świata) kraje słabiej rozwinięte zaczęły wymieniać swoje waluty na dolara. Tworzyły tym samym rezerwę finansową, która nie musiała być oparta na realnie zgromadzonych rezerwach złota. W ten sposób na scenie gospodarki światowej pojawił się pieniądz fiducjarny.
Podstawowe cechy.
Gwarancja wartości takiej waluty nie jest oparta na dobrach materialnych, ale osadza się na akcie prawnym wydawanym przez państwo. Głównymi cechami pieniądza fiducjarnego są:
- emitowany jest przez monopolistę, którym zazwyczaj jest bank centralny danego kraju;
- popyt na walutę gwarantują instytucje państwowe oraz tworzone przez państwo systemy np. obowiązek rozliczania podatków w danej walucie;
- waluta przybiera formę banknotów lub bilonów; są one wykonywane z materiałów mających niższą wartość niż nominał.
Zagrożenia.
Badacze współczesnych przemian w przestrzeni finansów wskazują, że ewentualna monopolizacja ekonomii przez pieniądz fiducjarny może skutkować negatywnymi konsekwencjami. Destabilizacja może dotykać kredytów jak i w ogóle wpłynąć na proces degeneracji samego pieniądza.
Człowiek nie funkcjonuje jako odizolowana jednostka, ale uczestniczy w gospodarce o tyle, o ile wnosi do niej zasób dóbr. Postulaty niektórych monetarystów o odseparowaniu systemów walutowych od realnej kondycji gospodarek światowych może spowodować przeniesienie pieniądza całkowicie do przestrzeni wirtualnej i narazi go na zjawiska spekulacyjne.